Chứng chỉ hành nghề tu tạo di tích mới chỉ là điều kiện cần

Gác khánh Chùa Trăm Gian (Hà Nội) được trùng tu bằng cách "xây mới". Tuy nhiên, cũng còn không ít những băn khoăn về việc "chạy đua" chứng chỉ liệu có bảo đảm chất lượng nguồn nhân công và những công trình sẽ được trùng tu thời gian tới? Muộn còn hơn không Có thể thấy, Thông tư 18/2012/TT-BVHTTDL là một văn bản quan trọng, cấp thiết trong việc khai triển các hoạt động quản lý Nhà nước để thực hành Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa 2009. Cụ thể Điều 6, Chương II của Thông tư quy định rõ bên cạnh các chứng chỉ khác như kiến trúc sư (KTS), kỹ sư xây dựng..., Những người tham gia công tác bảo quản, sang sửa, hồi phục di tích phải có chứng thực hành nghề và chứng chỉ hành nghề. Chứng nhận hành nghề cấp cho tổ chức có đủ điều kiện năng lực tương ứng với các hoạt động về lập quy hoạch di tích, lập dự án vắng kỹ thuật, thi công tu sửa di tích. Còn chứng chỉ hành nghề cấp cho những KTS, kỹ sư tham dự các hoạt động này. Theo Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, việc này sẽ ngăn chặn tình trạng những người không biết về bảo tàng nhưng vẫn dự vào công tác bảo tồn, trùng tu di tích. Thời gian qua xảy ra nhiều hậu quả đáng tiếc trong lĩnh vực sang sửa, tu sửa di tích gây bức xúc trong giới chuyên môn và dư luận tầng lớp. Trong những căn nguyên của tình trạng này có căn nguyên thuộc về đội ngũ thực hành. Việc trùng tu di tích ở nước ta lâu nay thường được đánh đồng với xây dựng cơ bản, phần đông được giao cho những đơn vị, những người thợ xây dựng phổ thông không có chức năng, chuyên môn và kinh nghiệm. Nên, hiện tượng những di tích được sửa chữa bị biến dạng hoặc phá đi xây mới xảy ra ở nhiều nơi. Bên cạnh đó, một số người thực hành có khả năng nhất định nhưng chưa đủ kinh nghiệm, năng lực thành thử hoạt động bảo tồn di tích vẫn chưa đạt được chất lượng khoa học. Vì thế, dẫu muộn còn hơn không, sự ra đời của Thông tư 18 là cấp thiết trong việc quản lý chất lượng trùng tu di tích, có tác dụng trực tiếp gạn lọc đội ngũ, góp phần chuẩn hóa một nghề nghiệp đặc thù. Chứng chỉ hành nghề mới chỉ là điều kiện cần Trên thực tiễn, để "đón trước" thông tư này, nhiều người làm về trùng tu di tích đã đăng ký lớp học để được cấp chứng chỉ. Bấy lâu, một địa điểm đào tạo khá uy tín là Viện bảo tồn di tích thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, từ năm 2010 đến nay đã tổ chức được bảy khóa. Gần đây, Trường ĐH Văn hóa Hà Nội cũng mở lớp đào tạo. Thời gian học ít (mỗi khóa khoảng ba đến bốn tuần), ai tham dự học là có chứng chỉ khiến việc cấp chứng chỉ hành nghề nghe đâu có vẻ dễ dãi. Nên chi, nhiều ý kiến cho rằng, nếu không có lịch trình đào tạo nghiêm chỉnh khoa học, mà chỉ là những lớp học ngắn hạn sẽ không đảm bảo chất lượng nguồn nhân công và những di tích sẽ tiếp kiến bị xâm hại. Đáp điều này, KTS Lê Thành Vinh, Viện trưởng Viện bảo tàng di tích dấn, muốn nâng trình độ phải có quá trình lâu dài và còn sớm để đánh giá về chất lượng của những người tham dự lớp đào tạo. Từ trước đến nay, nước ta chưa có trường đại học nào đào tạo nguồn nhân công trùng tu di tích, chỉ một số trường có đào tạo KTS, môn học và chuyên đề. Còn thực tại, đào tạo trùng tu di tích là đào tạo bổ sung cho những người sau khi đã tốt nghiệp ở các trường đại học về kiến trúc, xây dựng đã có tri thức căn bản rồi, không cần thời kì nhiều. Song như thế không có nghĩa chỉ một đôi tuần là đủ. Hiện chương trình của Viện là đào tạo cho những KTS, kỹ sư có chí ít ba năm hoạt động trong lĩnh vực trùng tu, phải kê khai và công nhận của những công trình trùng tu có kết quả. Trước mắt đấy là cách làm tốt nhất nhằm điều chỉnh những người đang làm trong nghề này để họ sẽ làm tốt hơn. Về sau khi nhu cầu tầng lớp càng ngày càng cao, có thể có nhiều cơ sở giảng dạy nhưng phải chuẩn hóa giáo trình và phải có nhiều giảng viên đủ kinh nghiệm, kiến thức, lâu năm trong nghề mới bảo đảm chất lượng đào tạo. Và điều khôn cùng cần thiết là sau khi học xong những KTS phải được thực hiện qua thực tại để có cả chuyên môn và kinh nghiệm trong hoạt động trùng tu. Được biết, trong sáu tháng đầu năm nay Viện bảo tàng di tích và Trường ĐH Văn hóa Hà Nội đã hoàn tất hai khóa học, mỗi khóa hơn 100 học viên được đào tạo, cấp chứng chỉ. Hiện, một khóa đang tiếp được tổ chức tại Hội An. Theo Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Thế Hùng, việc cấp chứng thực, chứng chỉ hành nghề trong lĩnh vực trùng tu di tích chỉ là một khâu nằm trong chiến lược đào tạo đội ngũ có tính lâu dài. Thông tư 18 ra đời cứ vào Luật Di sản văn hóa ngày 29-6-2001, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa ngày 18-6-2009 và Nghị định số 70/2012/NĐ-CP ngày 18-9-2012 của Chính phủ quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, phê duyệt quy hoạch, dự án bảo quản, tôn tạo, hồi phục di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; được tổ chức hội thảo xin ý kiến rộng rãi các nhà khoa học trước khi ban hành. Cục Di sản văn hóa sẽ trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch kế hoạch để sớm triển khai xây dựng chuyên ngành đào tạo riêng cho hàng ngũ KTS về công tác bảo tàng di tích. "Hoạt động tu chỉnh di tích là cả một bài toán lớn cần nhiều giải pháp, thời gian thực hành. Còn nhiều vấn đề quan yếu như cần tăng cường công tác quản lý của các cấp chính quyền địa phương; ngay rà soát giám sát để hoạt động trùng tu được thực hiện đúng pháp luật; ban hành các văn bản quy phạm luật pháp ăn nhập; bổ sung thêm nguồn kinh phí còn đang rất hạn hẹp, thiếu thốn... Thực tế, yêu cầu về chứng chỉ hành nghề mới chỉ là một điều kiện cần chứ chưa phải là điều kiện đủ để hoạt động này có thể đạt chất lượng như mong muốn" - Ông Hùng khẳng định. Dẫu muộn còn hơn không. Và việc cấp chứng chỉ hành nghề cũng chưa phải là "cây đũa thần" để đảm bảo từ nay về sau công tác trùng tu di tích sẽ đạt chuẩn. Hy vọng, cùng với giải pháp này, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và các cấp, ngành liên tưởng sẽ có những hoạt động hăng hái, khẩn trương hơn nữa trong việc xây dựng hệ thống các quy định, pháp luật và quản lý, giám sát để công tác bảo tàng di tích có nhiều chuyển biến hăng hái. NGUYỄN PHƯƠNG LIÊN